Vitis
Pnącze szczególnego znaczenia
Winorośl to rodzaj pnących roślin z rodziny winoroślowatych. Występuje w 79 gatunkach głównie na półkuli północnej. Rośliny te są zapylane przez wiatr, a ich niewielkie kwiaty grupują się w kiście zwane kwiatostanami. W wielu gatunkach zapylony kwiat staje się jagodą winogronową, a kwiatostan przekształca się w kiść winogron. Uprawiana od tysięcy lat jest ważna ekonomicznie jako źródło winogron – do bezpośredniego spożycia owoców, i oczywiście do fermentacji w celu produkcji wina. Zazwyczaj rosną silnie, owijają się wokół podpór przy pomocy wąsów czepnych.
Chcielibyśmy zwrócić uwagę na wielki potencjał winorośli w architekturze, w Polsce jest niedoceniana, w takim kontekście jest najczęściej spotykana zdziczała na płocie opuszczonej działki. Winorośl jest wdzięcznym i niekłopotliwym „pnączem o wielu twarzach”, gotowym wykonać zadanie które mu powierzymy.
+
Rodzina: Winoroślowate (Vitaceae)
Wzrost: do 15 m.
Przyrost roczny: do 4 m.
Stanowisko: słońce, półcień
Gęstość sadzenia: pojedynczo, 1-4 m.
Podpory: kratki, liny, pergole
Waga 1m2: ok. 15-20 kg.
Gatunki i odmiany
Istnieje oszałamiająca wielość gatunków i odmian deserowych, w ostatnich latach w Polsce rozkwita winiarstwo i wiedza z tym związana jest powszechnie dostępna. Wiele z tych odmian z powodzeniem można traktować jako winorośle ozdobne i wprowadzać do ogrodów w różnym stopniu podporządkowując się kanonom sztuki winiarskiej licząc na mniejszy lub większy plon. Z punktu widzenia walorów stricte użytkowych – z pominięciem owocowania – najbardziej interesują nas trzy gatunki, mrozoodporne, odporne na choroby i generalnie niewymagające atencji.
Winorośl pachnąca (Vitis riparia) to całkowicie mrozoodporne zdrowe pnącze o bardzo niewielkich wymaganiach; preferuje stanowiska słoneczne, dorasta do ok. 12 m. (rocznie nawet 2 m.). Jego ojczyzną jest Ameryka Północna skąd została przywieziona do Europy na fali importowania nowych gatunków roślin z Nowego Kontynentu w XVIII i XIX w. – jej zwyczajowa nazwa w Ameryce to „River Bank Grape” – winorośl nadbrzeżna). Średnie liście, zielone, lekko klapowane, ząbkowane na brzegach, jesienią przebarwiają się na żółto. Jest roślina dwupienną – występują osobniki męskie i żeńskie. Okazy męskie wydają kwiaty większe i pachnące, okazy żeńskie kwitną słabiej, zapylone wydają za to ciemnogranatowe owoce chętnie zjadane przez ptaki, dla ludzie nie atrakcyjne. Z uwagi na silny wzrost, dużą wytrzymałość i odporność na przesuszenie polecana na ekrany akustyczne a także do przykrywania budynków lub ich części, altanek, wysokich ogrodzeń.
Winorośl amurska (Vitis amurensis) to bardzo mrozoodporne pnącze pochodzące z terenów wschodniej Azji. Ma niewielkie wymagania co do podłoża, dorasta do 15 m. dając do 2 m. przyrostów rocznie. Liście podobne do winorośli właściwej: trzy- lub pięcioklapowe, mięsiste, wyraźnie unerwione, przebarwiające się jesienią czerwono. Kwiaty od maja do czerwca. Owoce drobne i kwaśne – ale jadalne. Jest pnączem idealnym do kreowania zwartych, zielonych ścian – gęste liście świetnie chronią prywatność ogrodowego zakątka, zapewniają chłodny, głęboki cień. Nie sprawia kłopotów – nie jest podatne na choroby czy szkodniki, nie wymarza.
Winorośl japońska (Vitis coignetiae) w naturze występuje na Dalekim Wschodzie Rosji, w Korei oraz w Japonii. Łacińska nazwa gatunkowa jest dedykowana panu i pani Coignet, którzy według relacji przynieśli nasiona z Japonii w 1875 roku. Winorośl ta jest bardzo silnie rosnąca, o fioletowych pędach. Liście są duże (15-30 cm. średnicy), proste, okrągłe, ząbkowane, z głębokim ogonkiem. Najpierw zielone, jesienią zmieniają kolor na czerwonopomarańczowy. Dzikie winorośle mogą być męskie, żeńskie lub obupłciowe. Kiście są duże z małymi jagodami i dużymi fioletowymi nasionami. Uprawiana głównie jako roślina ozdobna ale w Korei i Japonii stosowana również w winiarstwie. Winorośl wyróżniona nagrodą AGM (Award of Garden Merit) przez Brytyjskie Królewskie Towarzystwo Ogrodnicze (RHS).
Podpory
Winorośl pnie się bardzo sprawnie przy pomocy wąsów czepnych i potrzebuje podpory – dzięki temu łatwo utrzymać ją w ryzach, rośnie tylko tam, gdzie znajdzie podporę naturalną (w postaci sąsiadujących drzew lub krzewów) lub skonstruowaną dla niej – kratownicę, system lin. Roślina jest wizualnie nieco niezdyscyplinowana – wykształca długie pędy nieustannie poszukujące nowych podpór. Nasze kratki są wręcz stworzone do amatorskiego prowadzenia winorośli!
Na zachodzie Europy rozpowszechnione jest prowadzenie pojedynczych krzewów winorośli na linach w formie poziomych sznurów (np. trzy metry w górę i pięć metrów w bok). To efektowna i niedroga metoda wprowadzania zielonych akcentów na budynki, nawet w centrach miast. Mamy nadzieję że z czasem ta praktyka upowszechni się także u nas.
Winorośle idealnie nadają się do prowadzenia na poziomych pergolach – ażurowych zadaszeniach, w lecie dają wspaniały półcień, uprawiając w ten sposób gatunki i odmiany deserowe można się spodziewać dobrych plonów. Klasycznie uprawiając winorośle rozciągane są tylko linki lub druty poziome, pamiętajmy że roślina, która ma rosnąć do większej wysokości potrzebuje też elementów pionowych; tam gdzie nasza ręka nie będzie jej pomagać w zdobywaniu wysokości, sama roślina nie zawsze przeskoczy z poziomej liny na kolejne „piętro”.
