Clematis
Piękna i bestia
Powojniki to bardzo efektowne pnącza wieloletnie z rodziny jaskrowatych, na świecie występuje około 380 gatunków i kilka tysięcy odmian. Uprawiane są głównie ze względu na obfite i wyraziste kwiaty; wśród ich wielkiej różnorodności znajdziemy odmiany o kwiatach od bardzo małych do bardzo dużych (od 1 do około 30 cm!), o silnym lub słabym wzroście, dające się prowadzić jako pnącza lub świetne jako rośliny okrywowe. Po przekwitnięciu roślinę zdobią interesujące puszyste owocostany, które często utrzymują się na roślinie przez całą zimę. Powojniki pnące wspinają się za pomocą ogonków liściowych i wąsów czepnych.
Powojniki wydają się być roślinami delikatnymi – pędy młodych roślin są cienkie i łamliwe, z drugiej strony zdrewniałe pędy starych roślin niektórych gatunków miewają pędy grubości ramienia – na jednym z poniższych zdjęć Clematis vitalba w lesie nieopodal naszej firmy.
+
Rodzina: Jaskrowate (Ranunculaceae)
Wzrost: do 1-10 m, do 6 m
Przyrost roczny: do 6 m
Stanowisko: słońce, półcień
Gęstość sadzenia: 1 do 2 m, pojedynczo
Podpory: kratki, liny, pergole
Waga 1m2: ok. 10 kg
Stanowisko i wymagania
Powojniki preferuje stanowiska słoneczne, jednak ich „nogi” powinny być zabezpieczone przed nagrzewaniem: dobrze czują się podsadzone np. niskimi bylinami o płytkim systemie korzeniowym lub systematycznie mulczowane. Powojniki wymagają gleb zasobnych, przepuszczalnych i wilgotnych.
Większość odmian i gatunków spotykanych w handlu jest całkowicie mrozoodporna; warto jednak szczególnie w przypadku młodych roślin zadać sobie trud okrycia podstawy rośliny (o pędy nie warto się martwić: nawet jeśli przemarzną powinny wiosną bez trudu odbić z nieuszkodzonej mrozem podstawy).
Cięcie
Większość powojników wymaga cięcia w celu pobudzenia kwitnienia, zapewnienia równomiernego rozrostu od podstawy i w celu pozbycia się zeszłorocznych martwych pędów i liści. Wymagane jest cięcie według jednego z systemów:
- Wcale nie trzeba ciąć powojników z grup Atragene i Montana kwitnących na pędach zeszłorocznych, pomijając niezbędne cięcia sanitarne i odmładzające.
- Słabo tnie się wielkokwiatowe wcześnie kwitnące, u których kwiaty pojawiają się zarówno na pędach zeszłorocznych jak i tegorocznych; cięcie na wysokości 100-150 cm.
- Silnie należy ciąć powojniki wielkokwiatowe późno kwitnące oraz niektóre bylinowe i z grupy Viticella – na wysokości około 30-40 cm.
Jest w czym wybierać…
380 gatunków i tysiące odmian
Według aktualnej klasyfikacji rodzaj Clematis to około 380 gatunków i kilka tysięcy odmian. Większość to odmiany i kultywary wyhodowane przez ogrodników z ich krzyżowania z gatunkami występującymi w naturze, rosnącymi na całym świecie, w większości w klimacie umiarkowanym i ciepłym. W Polsce w środowisku naturalnym występują trzy gatunki – powojnik alpejski (Clematis alpina), powojnik prosty (Clematis recta) i powojnik pnący (Clematis vitalba) – jedyny w miarę rozpowszechniony. Z uwagi na powszechne zainteresowanie tą grupą roślin i wielością taksonów botanicy i ogrodnicy od dawna usiłują usystematyzować ten zbiór. Szeroko akceptowana współczesna klasyfikacja ogrodnicza obejmuje trzy główne grupy: powojniki wielkokwiatowe, powojniki botaniczne oraz powojniki bylinowe. Z nieco technicznego punktu widzenia stosowania powojników do wyższego porastania zasłon optycznych – ekranów, pergoli itp. w kręgu naszego zainteresowania pozostają dwie pierwsze grupy, z naciskiem na powojniki botaniczne.
Zachęcamy aby sadzić powojniki jako gatunek dodatkowy np. z bluszczem czy winobluszczem. Bardziej plennym gatunkom pnączy możemy przydzielić rolę stworzenia zielonej masy, ściany czy zasłony, powojniki ze swoimi kwiatami staną się wtedy fantastycznym kolorowym akcentem.
1.
Powojniki botaniczne
Powojniki botaniczne zostały uzyskane z gatunków występujących w dzikiej przyrodzie, cechuje je większa odporność na surowe warunki i choroby, niedostatek wody oraz niższe wymagania glebowe. Odznaczają się drobniejszymi kwiatami, których jest za to bardzo dużo, zazwyczaj kwitną też wcześniej niż odmiany wielkokwiatowe. Powojniki botaniczne dzielą się dalej na grupy których nazwa często wskazuje na powinowactwo z dominującym czy źródłowym gatunkiem z którego zostały wywiedzione. Najważniejsze grupy powojników botanicznych z uznanymi, przykładowymi reprezentantami:
Grupa Atragene:
- Clematis „Frances Rivis”,
- Clematis „Markham’s Pink”,
- Clematis „Pamela Jackman”,
- Clematis „Riga”,
- Clematis sibirica,
Grupa Flammula:
- Clematis ternifolia,
- Clematis ternifolia „Early Snow”,
- Clematis triternata „Rubromarginata”,
Grupa Montana:
- Clematis „Freda”,
- Clematis „Elizabeth”,
- Clematis montana var. rubens,
Grupa Tangutica:
- Clematis „Anita”,
- Clematis „Bill MacKenzie”,
- Clematis „Lambton Park”,
Grupa Texensis:
- Clematis „Dutchess of Albany”,
- Clematis „Gravetye Beauty”,
- Clematis „Princess Diana”,
Grupa Vitalba:
- Clematis „Paul Farges”,
- Clematis vitalba.
2.
Powojniki wielkokwiatowe
Powojniki wielkokwiatowe są nazwane tak ze względu na swoje imponujące kolorowe kwiaty o średnicach od 10 do 25 cm. Często kwitną w dwóch falach, preferują pełne słońce lub półcień i dobrze zdrenowaną glebę. W porównaniu do powojników botanicznych mogą być bardziej kapryśne, mniej odporne na choroby grzybowe. Zostały podzielone na dwie grupy: wielkokwiatowe wcześnie kwitnące – kwitną na zeszłorocznych pędach od maja do czerwca i mogą powtarzać kwitnienie latem na pędach tegorocznych, wymagają słabego cięcia. Wielkokwiatowe późno kwitnące – kwitną na pędach tegorocznych od połowy czerwca do połowy lipca i mogą powtarzać kwitnienie jesienią, wymagają silnego cięcia.
Wielkokwiatowe wcześnie kwitnące:
- Clematis „Asao”,
- Clematis „Generał Sikorski”,
- Clematis „Guernsey Cream”,
- Clematis „Kacper”,
- Clematis „Kiri Te Kanawa”,
- Clematis „Nelly Moser”,
- Clematis „Niobe”,
- Clematis „The President”.
Wielkokwiatowe późno kwitnące:
- Clematis „Ernest Markham”,
- Clematis „Huldine”,
- Clematis „Jackmanii”,
- Clematis „Kardynał Wyszyński”,
- Clematis „Rouge Cardinal”,
- Clematis „Polish Spirit”.
3.
Powojniki bylinowe
Grupa powojników które samodzielnie nie potrafią się wspinać, ich ogonki liściowe nie owijają się wokół podpór – należą do tzw. pnączy prymitywnych. Bardzo mrozoodporne, często niewymagające, sprawdzają się jako rośliny okrywowe.
- Clematis „Arabella”,
- Clematis integrifolia,
- Clematis mandschurica,
- Clematis „Praecox”.
Clematis jest w Pruszkowie
Powojniki w Polsce
Polskim autorytetem w dziedzinie pnączy, a w kwestii powojników w szczególności jest Szczepan Marczyński, prowadzona przez niego szkółka Clematis z Pruszkowa jest znaczącym producentem w kraju i Europie, ośrodkiem rokrocznie wprowadzającym nowe odmiany oraz źródłem szerokiej wiedzy o gatunkach, odmianach i uprawie tych roślin. Pierwszym polskim odnotowanym hodowcą powojników był Władysław Noll, a jego odmiany „Niobe” i „Generał Sikorski” należą u nas do klasyków. Znanym i uznanym hodowcą był warszawski jezuita Stefan Franczak, którego odmiany „Błękitny Anioł”, „Polish Spirit” i „Warszawska Nike” zostały uhonorowane nagrodą AGM Królewskiego Towarzystwa Ogrodniczego. Brat Franczak odnosił też wielkie sukcesy w uprawie liliowców (Hemerocallis).
Podpory
Nazwa Clematis wywodzi się z greki i oznacza roślinę pnącą – klema to wąs czepny, pęd. Te z pośród powojników które potrafią się piąć (nie wszystkie gatunki są pnące) przytrzymują się podpór przy pomocy ogonków liściowych, dlatego idealne podpory nie powinny być zbyt grube, aby ogonek liściowy mógł się o nie zahaczyć i owinąć. Nasze kratki z drutu 5 mm są dla nich stworzone, liny o średnicy 3-4 mm również doskonale się sprawdzają.
Tym którzy chcieliby umieścić powojniki w przestrzeni ogrodowej albo na tarasie, ale z dala od murów i pergoli, polecamy nasze kolumny – idealne dla większości odmian o średnim wzroście. Dyskretna podpora doskonale eksponuje rośliny, jest mocna a jednocześnie wystarczająco cienka by ogonki liściowe mogły się skutecznie owinąć. Kolumny świetnie nadają się dla kolekcjonerów powojników.
Ponieważ jesienią pędy powojników drewnieją i nieco luzują uścisk wokół drutów i lin mogą zacząć się zsuwać. Z tego powodu podpory powinny mieć poziome elementy ograniczające – w przypadku kratek oczywiście nie ma problemu, olinowanie wymaga lin poziomych i dodatkowych klipsów oporowych.
